Program Oczyszczania Kraju z Azbestu 2009-2032
W dniu 14 lipca 2009 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pn. „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” – dokumentu, który zastąpi dotychczas obowiązujący Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski
Główne cele Programu to:
- usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest,
- minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnością azbestu na terytorium kraju,
- likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko.
Cele Programu będą realizowane sukcesywnie aż do roku 2032, w którym zakładane jest oczyszczenie kraju z azbestu.
Szacuje się, że na terenie kraju w 2008 r. znajdowało się ok. 14,5 mln ton wyrobów zawierających azbest (w latach 2003-2008 usunięto ok. 1 mln ton). Przyjmuje się, iż następujące ilości odpadów zawierających azbest zostaną wycofane z użytkowania w kolejnych latach:
- w latach 2009–2012 około 28% odpadów (4 mln ton),
- w latach 2013–2022 około 35% odpadów (5,1 mln ton),
- w latach 2023–2032 około 37% odpadów (5,4 mln ton).
Program tworzy nowe możliwości, m.in.:
składowanie odpadów azbestowych na składowiskach podziemnych, 2. wdrażanie nowych technologii umożliwiających unicestwianie włókien azbestu, 3. pozostawianie w ziemi – w dopuszczonych prawem przypadkach – wyrobów azbestowych wycofanych z użytkowania.
Ponadto Program przewiduje:
- do 2012 r. przeprowadzenie pełnej i rzetelnej inwentaryzacji oraz ustalenie rozmieszczenia terytorialnego azbestu i wyrobów zawierających azbest,
- utworzenie i uruchomienie elektronicznego Systemu Informacji Przestrzennej do monitoringu usuwania wyrobów zawierających azbest,
- podjęcie prac legislacyjnych umożliwiających egzekwowanie obowiązków nałożonych na podmioty fizyczne i prawne oraz zasilanie danymi elektronicznego systemu monitorowania realizacji Programu,
- zwiększenie zaangażowania administracji samorządowej, szczególnie gmin.
źródło: Ministerstwo Gospodarki www.mg.gov.pl
Akty prawne dotyczące zakazu stosowania azbestu
1. Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. (t. j. Dz. U. z 2004 r. nr 3, poz. 20 z późn. zm.) o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest
Podstawowa ustawa w zakresie zakazu stosowania azbestu; ochrona pracowników; przepisy karne; wykaz zakładów produkujących azbest. Zgodne z dyrektywami UE 83/477, 87/217.
2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Socjalnej z dnia2 kwietnia 2004 r. (Dz. U. nr 71, poz. 649) w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest. Zgodne z dyrektywami UE 83/477, 89/391, 2004/37, 87/217.
Rozporządzenie to określa:
- obowiązki wykonawcy prac polegających na bezpiecznym użytkowaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest
- sposoby i warunki bezpiecznego użytkowania oraz usuwania wyrobów zawierających azbest
- warunki przygotowania do transportu i transportu wyrobów i odpadów zawierających azbest do miejsca ich składowania
- oznakowanie wyrobów zawierających azbest i odpadów zawierających azbest
- wzór oceny wyrobów zawierajacych azbest (załącznik nr 1 do Rozporządzenia)
- plany pracy § 6.
3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r. (Dz. U. nr 216,poz. 1824) w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów. Zgodne z dyrektywami UE 83/477, 89/391, 2004/37, 87/217.
Rozporządzenie to określa:
- zasady BHP przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest;
- program szkolenia w zakresie bzpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest
- szkolenia pracowników w zakresie BHP – §3
- plany pracy – § 4
- przerwy w pracy – §6
- czyszczenie ubrań – § 14
Krajowy program usuwania azbestu (nieaktualny)
Po 1945 r. do Polski sprowadzono łącznie ok. 2 mln ton azbestu, z czego większość (80-85%) wykorzystano do produkcji budowlanych wyrobów azbestowo-cementowych. Na terenie Polski funkcjonowało 26 zakładów produkujących wyroby azbestowe.
Do dziś na terenie kraju znajduje się ok. 15,5 mln ton wyrobów zawierających azbest, w tym 14,9 mln ton płyt azbestowo-cementowych (ponad 1,3 mld m2) oraz 0,6 mln ton rur i innych wyrobów. W miastach zabudowanych jest ponad 300 mln m2 płyt eternitowych, a na wsiach nawet ok. 1 mld m2, przy czym aż 30 mln m2 tych płyt powstało przed 1940 r., są to więc wyroby bardzo stare i skorodowane. Według szacunkowych danych do roku 1994 zdemontowano jedynie od 37 do 74 mln m2 płyt eternitowych i 59 tys. ton rur. Ze względu na zagrożenie, jakie niesie ze sobą obecność włókien azbestowych w środowi-sku opracowany został krajowy „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski” . Program powstał w wyniku przyjęcia Rezolucji Sejmu Rzeczy-pospolitej Polskiej z dnia 19 czerwca 1997 r. w sprawie wycofywania azbestu z gospodarki, a także realizacji ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest oraz „Narodowego Programu Przygotowania do Członkostwa w Unii Europejskiej”, przyjętego przez Radę Ministrów w dniu 26 kwietnia 2000 r.
Celem, przyjętego przez Radę Ministrów w maju 2002 r., Programu jest wyeliminowanie negatywnych skutków zdrowotnych i środowiskowych spowodowanych azbestem, poprzez sukcesywne usuwanie i unieszkodliwianie wyrobów i odpadów zawierających azbest. Celem Programu jest również stworzenie odpowiednich warunków do wdrożenia przepisów prawnych oraz norm postępowania z wyrobami zawierającymi azbest stosowanych w Unii Europejskiej.
W Programie ustalono realizację poniższych zadań:
- Utworzenie bazy danych o lokalizacji, ilości i stanie istniejących wyrobów zawierających azbest, przewidywanych do usunięcia jako odpady niebezpieczne – w skali gmin, powiatów, województw i kraju oraz utworzenie bazy danych dotyczącej gospodarowania odpadami (www.bazaazbestowa.pl), opracowanie (do 31 grudnia 2006 r.) wojewódzkich, powiatowych i gminnych planów ochrony przed szkodliwością azbestu oraz programów usuwania wyrobów zawierających azbest, a także prowadzenie szkolenia pracowników administracji publicznej w zakresie szczegółowych przepisów i procedur dotyczących azbestu.
- Oczyszczenie miejsc publicznych z azbestu i wspieranie w tym zakresie inicjatyw samorządu terytorialnego (doprowadzenie do oczyszczenia terenów i obiektów publicznych w gminach szczególnie zanieczyszczonych azbestem, wspieranie inicjatyw samorządu terytorialnego, zmierzających do konsekwentnego usuwania niebezpiecznych wyrobów oraz skutków ich szkodliwości dla mieszkańców i środowiska, prowadzenie badań powietrza, gleby i wody zanieczyszczonych miejsc publicznych).
- Usunięcie wyrobów zawierających azbest w trzech 10-cioletnich podokresach.
- Budowę składowisk odpadów azbestowych – 84 składowiska o powierzchni od 1 do 5 ha (obecnie funkcjonuje 25 składowisk).
- Prowadzenie w mediach działalności informacyjno-popularyzacyjnej nt. bezpiecznego po-stępowania z wyrobami zawierającymi azbest oraz sposobów ich usuwania oraz szkodliwości azbestu.
- Monitorowanie realizacji Programu.
Określono 3 poziomy realizacji zadań Programu – centralny (Rada Ministrów, minister właściwy do spraw gospodarki, Główny Koordynator Programu), wojewódzki (wojewoda oraz sa-morząd województwa) oraz lokalny (samorząd powiatowy, samorząd gminny). Wyznaczono rów-nież Radę Programową pełniącą funkcje opiniodawczo-doradcze i rozpatrującą kierunki realizacji zadań Programu i jego poszczególnych etapów.
Założono, że wydatki związane z realizacją programu wyniosą ponad 48,2 mld zł, z czego ok. 47 mld zł to koszty usunięcia wyrobów zawierających azbest (finansowane przez właścicieli obiektów), a ok. 1,2 mld zł stanowić będą koszty obsługi programu (środki publiczne, prywatne i zagraniczne, w tym Funduszu PHARE, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Funduszu Spójności). Natomiast szacunkowy spodziewany dochód z realizacji Programu ma wynieść ok. 11,6 mld zł, z czego ok. 10 mld zł to dochód budżetu państwa, zaś ok. 1,6 mld zł – funduszu ekologicznego i samorządów terytorialnych.
W następstwie przeprowadzenia, przez Najwyższą Izbę Kontroli, kontroli „Realizacji programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest w latach 2003 – 2005” negatywnie oceniono stopień opracowania gminnych, powiatowych i wojewódzkich programów usuwania azbestu, jak również stopień zweryfikowania szacunkowych danych dotyczących ilości oraz miejsc jego występowania, a także stan inwentaryzacji i monitorowania stanu technicznego obiektów zawierających wyroby azbestowe. Do grudnia 2005 r. sporządzono oceny jedynie dla ok. 7,3% obiektów budowlanych, zawierających wyroby z azbestem.
Opracował: Jakub Skorupski
